Czwartek, 25 sierpnia, godz. 20:30
Kolegiata pw. Bożego Ciała
Wykonawcy:
Marcel Pérès – śpiew, prowadzenie chóru
Chór Festiwalowy
Szkoła śpiewu w katedrze Notre-Dame
Jedynie nieliczni spośród nam współczesnych zdają sobie sprawę z wielkiego znaczenia, jakie miała szkoła śpiewu w paryskiej katedrze Notre-Dame dla ukształtowania się naszej europejskiej cywilizacji. Od XII wieku przez blisko dwa stulecia Notre-Dame była ośrodkiem intensywnych badań i rozważań nad naturą muzyki, jej dźwiękowymi składowymi i ich rozwijaniem się w czasie. Poszukiwano sposobów udoskonalenia notacji muzycznej, by można było zapisać te parametry, niezbędne do zbudowania prawdziwych dźwiękowych katedr, wyłaniających się w czasie rzeczywistym.
Niewielu muzyków, a jeszcze mniej liturgistów, interesuje się tym repertuarem. A przecież śpiew jest kluczem do wtajemniczenia w rytuał. Żeby zrozumieć siłę duchowego dziedzictwa, przekazywanego przez wielką tradycję liturgiczną katedry Notre-Dame, trzeba mieć jasną wizję i głęboko zakorzenioną, ukierunkowaną praktykę
liturgicznego śpiewu, który kształtował się w Paryżu od początków XI wieku wraz z budową katedry Saint-Étienne, która – przypomnijmy – była kościołem bizantyjskim zbudowanym według wzoru z Akwizgranu. Szkoła Notre-Dame zrewolucjonizowała praktykę muzyczną Zachodu poprzez zracjonalizowanie długości dźwięków dzięki pojawieniu się w XII-wiecznym Paryżu notacji kwadratowej. Śpiewy jednogłosowe i wielogłosowe miały pozostawać w tym samym rytmie. To właśnie ta rytmiczna jedność między monodią i polifonią stanowiła o sile oddziaływania i rozpowszechniania muzycznych zasad, wypracowanych w XII wieku na gruncie paryskiej liturgii, i rozprzestrzenionych następnie na całą Europę Zachodnią w wieku XIII.
Dzisiaj – po pożarze katedry Notre-Dame – przychodzi czas na pytanie o znaczenie tych budowli, których forma odpowiada rozwojowi liturgii ukształtowanej przez sztukę śpiewu, będącej jednocześnie wyrazem i źródłem duchowości, która legła u podstaw cywilizacji europejskiej u progu drugiego tysiąclecia.
To właśnie z tego powodu postanowiliśmy ułożyć program zatytułowany „Notre-Dame za murami”, by umożliwić tym, którzy tego pragną, poznanie i przyswojenie tego niezwykłego repertuaru, i uczynienie z niego zaczątku nowej epoki. Prace nad tym programem zaczęliśmy w ubiegłym roku w ramach festiwalu Katharsis w Poznaniu. Pielgrzymowanie przez pamięć liturgicznego śpiewu kontynuujemy teraz w Jarosławiu, i planujemy je kontynuować także w innych miejscach, tak by jak najwięcej ludzi mogło skorzystać z tego przesłania, które paryska katedra – także poprzez szczególną duchowość maryjną – może zaoferować ludzkości. To właśnie ta duchowość leżała u podstaw tego, co nazywamy dziś „sztuką gotycką”, w której cała Europa współuczestniczyła przez blisko cztery wieki.
Marcel Pérès
Marcel Pérès
Po studiach na kierunkach organy i kompozycja w Konserwatorium w Nicei Marcel Pérès kontynuował edukację muzyczną w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. W 1979 r., po powrocie do Europy, zaczął specjalizować się w muzyce średniowiecznej, a w 1982 r. założył Ensemble Organum, z którym podjął metodyczne badania nad średniowiecznym
repertuarem liturgicznym. W 1984 r. otworzył centrum badań nad muzyką średniowieczną CERIMM (Centre Européen pour la Recherche sur l’Interprétation des Musiques Médiévales – European Medieval Music Research and Performance Centre) przy Fundacji Royaumont, i był jego dyrektorem do 1999 r. Z Ensemble Organum wydał około czterdziestu płyt, a większość z nich spotkała się z najwyższym uznaniem i otrzymała tytuły m.in. „Diapason d’or”, „Classical Awards”, „Choc de l’année” magazynu „Monde de la Musique” oraz najważniejszych nagrań XX wieku według „New York Timesa”. W 2001 r. w dawnym opactwie w Moissac Marcel Pérès utworzył ośrodek CIRMA (Centre Itinérant de Recherche sur les Musiques Anciennes – Itinerant Centre for Early Music Research), mający tworzyć muzyczną prezentację wędrówek człowieka, jego sposobu myślenia i wiedzy w minionych stuleciach, oraz wspierać rozwój obustronnie wzbogacających interakcji między żywymi tradycjami a archeologią muzyczną. Marcel Pérès jest także kompozytorem (napisał około trzydziestu utworów). Międzynarodowa działalność Marcela Pérèsa została doceniona w 1990 r., kiedy otrzymał on nagrodę francuskiego sekretarza stanu ds. międzynarodowych stosunków kulturalnych Leonardo da Vinci (Prix Léonard de Vinci). W 1996 r. francuskie Ministerstwo Kultury przyznało mu wyróżnienie Kawalera Orderu Sztuki i Literatury (Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres), a w 2013 r. – Oficera Orderu Sztuki i Literatury (Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres). Marcel Pérès jest ojcem chrzestnym dzwonu Marcel, który został odlany w 2012 roku i poświęcony 2 lutego 2013 roku podczas obchodów 850-lecia katedry Notre -Dame de Paris. Jest także honorowym obywatelem miasta Jarosławia.