Poniedziałek, 22 sierpnia, godz. 20:00
Sala koncertowa Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych
Wykonawcy:
Maniucha Bikont – śpiew
Róża Martyna Grabowska – śpiew
JANUSZ PRUSINOWSKI KOMPANIA:
Janusz Prusinowski – skrzypce, śpiew,
cymbały rzeszowskie
Michał Żak – flet poprzeczny drewniany,
klarnet, szałamaja, śpiew
Piotr Piszczatowski – baraban, bębenek obręczowy,
skrzypce sekund, śpiew
Szczepan Pospieszalski – basetla, kontrabas,
trąbka, śpiew
Krzysztof Książek – fortepian historyczny
Czy istnieje ,,język Polski”?
Czy śpiewane i grane „polskie frazy” zakorzenione są we właściwościach naszej mowy? A może tych języków, gwar jest kilka? Nasza odpowiedź na wszystkie pytania brzmi TAK. To przyśpiewki i pieśni, w których słowa i emocje „na gorąco” zamieniają się we frazy i melodie, są podstawą całego muzycznego uniwersum polskiej muzyki tradycyjnej. Śpiewało się je dziecku jako kołysanki, na weselu, wracając z pola, przy każdej okazji. Śpiewało się je również muzykantowi, żeby odegrał, i żeby można było do ulubionej melodii zatańczyć. A muzykant taką przyśpiewkę przenosi na skrzypce lub inny instrument, zdobi, inkrustuje, obserwuje jak powstają nowe warianty, ale w głowie ma nadal jej słowa. Przed sobą widzi zaś tancerzy, których chce zaczarować i zaskakiwać. Skrzypce mu „gadają”.
Język – w tym wypadku język muzyczny – jest narzędziem komunikacji. W muzyce tradycyjnej nie ma publiczności, która słucha, obserwuje, „konsumuje dzieło artystyczne”. Są uczestnicy, którzy się komunikują, rozumieją i tworzą społeczność. Frazy melodyczne i zwroty rytmiczne są nośnikami konkretnego znaczenia, emocji, historii lub ekwiwalentami ruchu tanecznego. To wszystko razem ma sens.
Jak to się dzieje „technicznie”? Ważny tutaj jest stały akcent na przedostatnią sylabę i właściwości gramatyki zestawione z dominującymi w Polsce Centralnej tanecznymi rytmami trójdzielnymi. Poprzez stały akcent i z natury nieregularną ilość sylab w mierzonym trzema krokami tancerza takcie mamy podstawę do nieustannej zabawy słowem, rytmem, akcentem. Cztery, pięć sylab wpisanych nieregularnie w trzy kroki? Nie ma kłopotu.
Rozciągniecie bądź skrócenie taktu, bo tak wychodzi w tańcu? Jak najbardziej. Warianty, mikroprzesunięcia, ogrywanie, improwizacja? Oczywiście! Tutaj leży tajemnica rubato: tak to się śpiewa, tak to się tańczy, bo na takich właściwościach polskiej mowy oparta jest ta muzyka. Koncert „Źródła muzyki Chopina” jest próbą odtworzenia fragmentu muzycznego krajobrazu XIX-wiecznej Polski – szczególnie szeroko pojętego Mazowsza – z naciskiem na rytmy i frazy, tworzące słownictwo, gramatykę i składnię języka ówczesnej muzyki polskiej. W krajobrazie tym znajdzie się zarówno muzyka wiejska, jak i kompozycje Fryderyka Chopina, który ten język znał i biegle się nim posługiwał. Grzegorz Michalski, współtwórca Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, pisał tak: „Sądzę, że istota rzeczy tkwi w niezwykłej zdolności Fryderyka Chopina do zapisania i przetworzenia na swój sposób, lekceważonych przez wszystkich współczesnych, cech muzyki polskiej wsi. Ledwie uchwytne nieregularności rytmu i intonacji, osobliwości skali muzycznej, obsesyjna powtarzalność motywów – wszystko to było w opracowaniu artystycznym eliminowane jako prostackie, niegustowne i zbyt trudne do zapisania. A dla Chopina to właśnie było najważniejsze – i miał rację! W rozumieniu muzyki ludowej wyprzedził swój czas o blisko sto lat. (…) Jesteśmy ludźmi szczególnie uprzywilejowanymi, bo możemy usłyszeć muzykę polskiego Mazowsza, Kujaw, Kurpiów, Podlasia w takim kształcie, w jakim pokochał ją Chopin”.
Źródła utworów, które zaśpiewamy i zagramy podczas koncertu, są trojakiej natury. Będziemy grać i śpiewać kujawiaki i mazurki, których nauczyliśmy się z nagrań archiwalnych IS PAN i Polskiego Radia. Wykonawcy tych nagrań – skrzypkowie, śpiewaczki, basiści, bębniści – bardzo często urodzeni jeszcze w XIX wieku – reprezentują dawny, jeszcze XIX-wieczny styl muzykowania, zdobienia i śpiewania. Pełno tutaj obiegników, przednutek, tryli, intonacji poza strojem dur-moll, mnóstwo różnych rodzajów rubato, czy fraz rytmicznych odpowiadających akcentom tanecznym. Zabrzmią mazurki Fryderyka Chopina. Osobno i wspólnie z naszą wiejską kapelą. Wśród nich te, które zawierają rozpoznawalne do dzisiaj mikrofragmenty i mikrocytaty z powszechnie wtedy znanych melodii. Profesor Mieczysław Tomaszewski twierdził, że takich mikronawiązań do powszechnie rozpoznawalnych rytmów i melodii tanecznych jest w twórczości Chopina bardzo wiele, a współcześni rozumieli je o wiele lepiej niż my teraz, dwieście lat później. Będziemy również grać i śpiewać mazurki i oberki, których uczyliśmy się od poznanych przez nas
osobiście wiejskich muzykantów, naszych Mistrzów: Jana Lewandowskiego, Kazimierza i Józefa Meto, Piotra i Jana Gaców, Antoniego Bednarza, Stanisława Lipińskiego. Dzięki Nim doświadczyliśmy osobiście, czym ta muzyka jest i jak może działać w zgromadzeniu, kiedy uczestniczy w nim doświadczony muzykant.
Koncert został przygotowany specjalnie na okoliczność XXX-lecia Festiwalu Pieśń Naszych Korzeni w Jarosławiu.
Janusz Prusinowski
Janusz Prusinowski Kompania.
Czym się zajmujemy? Muzykę łączymy z tańcem, archaiczność – z doświadczeniem współczesności, wiejskie melodie z Chopinowskim rubato, zamiłowanie do improwizacji z nieodległym jazzem i ekspresją rockendrola, a trasy koncertowe z działalnością edukacyjną w Polsce i na świecie.
Od 2008:
– wydaliśmy cztery nagradzane płyty: „Mazurki”, „Serce”, „Po kolana w Niebie”, „Po śladach” oraz występowaliśmy gościnnie na innych (np. „Grażyna Auguścik Orchestar. Inspired by Lutosławski”);
– mieliśmy kilka tras w USA, obejmujących m.in.Carnegie Hall, Kennedy Center, Chicago World Music Festival;
– zagraliśmy na setka ch festiwali, potańcówek, wesel i wydarzeń w Polsce i na całym świecie: w Wietnamie, Finlandii, Szwecji, Francji, Hiszpanii, Estonii, Chorwacji, Turcji, na Malcie, we Włoszech i w wielu innych krajach;
– występowaliśmy z Alimem Qasimovem, Matthiasem Loibnerem, Atom String Quartet, Grażyną Auguścik, Janem Smoczyńskim, Tomaszem Stańko, Januszem Olejniczakiem, Michałem Urbaniakiem, Arturem Dutkiewiczem i innymi wspaniałymi artystami różnych nurtów muzycznych;
– braliśmy udział w WOMEX i Tallinn Music Week (showcase); – w 2019 koncertowaliśmy w Japonii i Korei Południowej; – występowaliśmy w spektaklach Teatru Narodowego i Polskiego Radia oraz na wydarzeniach dyplomatycznych organizowanych przez prezydentów Polski, jako jeden z najbardziej reprezentatywnych zespołów kultywujących muzykę wiejską;
– Janusz Prusinowski został uhonorowany brązowym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis i doroczną nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie kultura ludowa, a także wyróżniony jako członek Hall of Fame przez Transglobal World Music Chart.
Janusz Prusinowski (ur. 1969 w Mławie) – skrzypek, instrumentalista, kompozytor, badacz folkloru.
Dyrektor artystyczny Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata. Twórca wielu projektów i wydarzeń muzycznych związanych z polską muzyką tradycyjną. Brał udział w wielu przedsięwzięciach muzycznych kontynuujących polskie tradycje muzyczne. W latach 90. XX w. grał w zespole „Bractwo ubogich” (1993), był współzałożycielem warszawskiego Domu Tańca (1995). Jako muzyk jest uczniem wiejskich muzykantów: Stanisława Lewandowskiego, Piotra i Jana Gaców, Kazimierza Meto, Józefa Zarasia, Stanisława Stępniaka i wielu innych. Lider zespołu Janusz Prusinowski Kompania (wcześniej Prusinowski Trio).
Maniucha Bikont (1986) wykonuje muzykę tradycyjną, nowoczesną i autorską. Układa piosenki, tworzy
muzykę do spektakli teatralnych, słuchowisk radiowych, filmów, sięga po utwory współczesnych kompozytorów. Jej pasją jest muzyka tradycyjna; od lat jeździ po polskich, ukraińskich, rosyjskich i białoruskich wsiach, praktykując lokalny śpiew z miejscowymi śpiewaczkami. Od dziecka związana z fundacją Muzyka Kresów, potem Domem Tańca. Studiowała kulturoznawstwo w Instytucie Kultury Polskiej oraz śpiew tradycyjny u prof. Jewgena Jefremowa w Akademii im. Czajkowskiego w Kijowie. Doktorantka Artes Liberales (UW). Koncertuje w duecie Maniucha i Ksawery, z kapelą Tęgie Chłopy, z izraelskim zespołem Malox, gościnnie z RPA i Prusinowski Kompania. Współtworzy zespoły:
Dziczka, Z lasu, Niewte. Współpracuje z Bartkiem Weberem i kolektywem DOM. Prowadzi cykl koncertów Wielogłosy w warszawskim OKu. Wraz z Assafem Talmudim pracuje nad autorską płytą do tekstów Marcina Wichy.
Róża Martyna Grabowska – śpiewaczka i skrzypaczka, muzycznie związana z regionem rawskim oraz regionem łowickim. Uczyła się m.in. u harmonisty Czesława Kocemby oraz z archiwalnych nagrań skrzypków, takich jak Stanisław Skiba, Jan Makowski czy Stanisław Klejnas. Swój repertuar śpiewaczy zawdzięcza w szczególności zbiorom rodzinnym, jak również nagraniom z udziałem Walerii Czubak oraz Marianny Woźniak.
Krzysztof Książek – półfinalista i laureat dwóch nagród pozaregulaminowych w XVII Międzynarodowym Konkursie im. Fryderyka Chopina w Warszawie (2015) oraz laureat III nagrody i nagrody specjalnej za najlepsze wykonanie mazurków I Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego na Instrumentach Historycznych (2018). Wielokrotnie
nagradzany i doceniany za wykonawstwo muzyki Fryderyka Chopina i muzyki polskiej. Artysta występował na licznych festiwalach w kraju i za granicą, koncertował w Europie, Afryce, Stanach Zjednocznych i Azji. Szeroki obszar muzycznych zainteresowań sytuuje go wśród najbardziej wszechstronnych artystów swojego pokolenia. Oprócz kanonu dzieł najznamienitszych kompozytorów sięga także po pozycje mniej znane, nie stroni także
od muzyki najnowszej. Dużą radość artysta czerpie z wykonawstwa muzyki na instrumentach historycznych, czego najlepszym dowodem obok współpracy z takimi zespołami jak Orkiestra XVIII wieku, Collegium 1704, czy {oh!} Orkiestra Historyczna, jest nagranie recitalu na kopii warszawskiego fortepianu Chopina – Buchholtza z ok. 1825 roku. Ważną część jego działalności stanowi muzyka kameralna, której uczył się pod kierunkiem prof. Kai Danczowskiej, prof. Marii Szwajger-Kułakowskiej i dr hab. Sławomira Cierpika. Razem z żoną Agnieszką Zahaczewską-Książek współtworzy Książek Piano Duo. Zespół zdobył I nagrodę II Międzynarodowego konkursu Muzyki Polskiej w Rzeszowie (2021). Na stałe współpracuje ze śpiewaczką i kompozytorką Agatą Zubel. Ich płyta „Apparition” (CD Accord) z pieśniami kompozytorów XX w. nagrodzona została FRYDERYKIEM 2020. Dyskografia pianisty obok wyżej wymienionych obejmuje płyty z muzyką Chopina orazsuitami na dwa fortepiany Antona Areńskiego i Sergiusza Rachmaninowa.
Krzysztof Książek jest absolwentem Akademii Muzycznych w Krakowie i Bydgoszczy w klasie prof. Stefana Wojtasa. Obecnie, w ramach studiów podyplomowych w klasie prof. Arie Vardiego, studiuje w Hochschule für Musik, Theater und Medien. Był stypendystą „Młoda Polska”. W marcu 2014 roku otrzymał Stypendium Krystiana Zimermana.