Pieśń Naszych Korzeni

JEREKOJAN – Nieszpory ormiańskie
HOQEHANGIST – Panichida ormiańska

Sobota, 28 sierpnia, g. 18:00 Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego

Chór Festiwalowy
dyr. Andrij Szkrabiuk

Jerekojan – Nieszpory ormiańskie z liturgii godzin Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego (OKA), śpiewy według tradycji św. Eczmiadzynu.

Ormiański Kościół Apostolski zachował dość archaiczną formę Nieszporów (orm. Jerekojan). Różnią się Nieszpory codzienne i te, które są śpiewane w wigilię niedzieli albo wielkich świąt (w Kościołach wschodnich nie istnieje rozróżnienie liturgiczne między świętem a uroczystością).

Jak w innych Kościołach Wschodnich, nieszpory ormiańskie mają zasadniczo cztery duchowe tematy:
A. Błogosławieństwo czasu, zakorzenienie przebiegu naszego ziemskiego czasu w wieczności.
B. Dziękczynienie za przeżyty dzień.
C. Ofiara kadzidła – zwyczaj sięgający starotestamentowej Świątyni Jerozolimskiej.
D. Uwielbienie Chrystusa jako Światłości nieznającej zmierzchu.

Oczywiście te tematy przeplatają się i dopełniają się wzajemnie, toteż ich kolejność może być dowolna. Psalmodia nieszporów jest współcześnie dość prosta, każdy werset kolejnego psalmu wykonuje się na nieskomplikowaną melodię, składającą się z dwóch zwrotów, bez cezury pomiędzy pierwszym a drugim. Można snuć domysły, że w przeszłości psalmodia była melodycznie bogatsza, jednak dzisiaj główny muzyczny akcent kładzie się na trzy wielkie hymny i ektenię.

Pierwszy wielki hymn po szeregu psalmów – Lujs zwart (Światłości pogodna) – jest jednocześnie centralną i najważniejszą modlitwą nieszporów. Ten hymn ma bardzo rozbudowany melizmatyczny wstęp, który tradycyjnie wykonują dwaj soliści, oraz rytmiczną część główną, śpiewaną przez cały chór. Tekst hymnu jest poprzedzony podwójnym Alleluja, które śpiewa się zawsze (na Wschodzie Alleluja nie jest przypisane tylko do okresu paschalnego, np. w Wielkim Poście ono nie znika, lecz jest – wręcz przeciwnie niż na łacińskim Zachodzie – jeszcze częściej wykonywane). Lujs zwart ma w horologionach ormiańskich też inną nazwę: Pieśń nadejścia Dnia Pańskiego – Jerg Kjurakamtic. Niekiedy całe nieszpory w sobotę wieczorem są tak nazywane.

Między Lujs zwart i drugim hymnem mamy wielką ektenię – prośby modlitewne, wygłaszane przez diakona, na które chór i lud odpowiadają Ter woghormja – ormiańską wersją tradycyjnego Kyrie eleison (Panie, zmiłuj się) – lub inną odpowiedzią. Ektenie są bardzo charakterystyczną cechą liturgii Kościołów Wschodnich, wiele próśb w ormiańskiej wersji pokrywa się z obrządkiem bizantyjskim.

Drugi wielki hymn ormiańskich nieszporów – Trisagion, inaczej: Trójświęty Hymn. Wykonuje się podobnie do Lujs zwart, czyli najpierw solista śpiewa Święty Boże, Święty i Mocny, Święty i Nieśmiertelny, potem charyzmatycznie do solisty dołącza cały chór z ludem, kontynuując: …Któryś powstał z martwych, a solista kończy wzlotem melodycznym: …zmiłuj się nad nami. Ostatnią część Trisagionu – wezwanie do Bogurodzicy – śpiewa cały chór.

Trzeci hymn nazywa się Hambartzi, ponieważ jego zaśpiewem jest werset Ps 120,1: Wznoszę oczy me
ku górom, stąd nadejdzie moja pomoc
, po czym śpiewa się właściwy hymn Surb es Ter Zorutjanc – Święty jesteś, Panie Zastępów.

Są oczywiście różne melodyczne wersje wspomnianych wyżej hymnów; dwie główne to eczmiadzyńska – od głównej świątyni Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego niedaleko Erywania, zwanej Świętym Eczmiadzynem (nazwa ta tłumaczy się jako Zszedł Jednorodzony), oraz cylicyjska – związana z katolikosatem Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego w Bejrucie. Podczas nieszporów śpiewane będą wyłącznie wersje eczmiadzyńskie.

Ormiański Kościół od pierwszej połowy V wieku stworzył własne tłumaczenia Pisma Świętego, bardzo dokładne dla swojego czasu i ogromnie ważne z punktu widzenia biblistyki. Ten staroormiański przekład Psałterza najbliższy jest Septuagincie (LXX). Dlatego, tłumacząc tekst nieszporów na język polski, wzięto za osnowę polskie tłumaczenie Psałterza LXX ks. Henryka Paprockiego. Jednakże czasami tekst zmieniono celem przybliżenia go do oryginalnej staroormiańskiej wersji. Śpiewy i modlitwy przetłumaczył ze staroormiańskiego prowadzący warsztaty na tegorocznym festiwalu.

Andrij Szkrabiuk

Kantor zajmujący się śpiewem ukraińskosłowiańskim, greckobizantyjskim, gruzińskim i ormiańskim, kierownik chóru Ormiańskiej Katedry we Lwowie (od 2001), pracownik i wykładowca Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie (od 2006). Przygotowuje przekłady bizantyjskich tekstów liturgicznych na język ukraiński, adaptując je do dawnych melodii. Jest autorem m.in. opracowania polskojęzycznego Paraklisisu ku czci św. Mikołaja Cudotwórcy oraz polskojęzycznego Paraklisisu ku czci Bogurodzicy. Wielokrotnie prowadził warsztaty w ramach festiwalu
Pieśń Naszych Korzeni.

Opis koncertu
O wykonawcy