Niedziela, 21 sierpnia, godz. 20:00
Kościół pw. św. Mikołaja – Opactwo
Wykonawcy:
Antanas Pundzius
Gabija Adamonyte
Juozapas Ivanauskas
Laurynas Adamonis
Milda Adamonyte
Tautvydas Mažeika
Marcel Pérès – organy
Liturgiczno-muzyczny rękopis Clavis Coeli, spisany w 1760 roku w Grodnie i użytkowany przez wileńskich bernardynów, jest jednym z niewielu zachowanych świadectw liturgicznej praktyki muzycznej z terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obecność sztuki związanej z liturgią na tych terenach, choć być może wówczas powoli malejąca, została poważnie ograniczona dopiero w XIX wieku, z powodu trudnych realiów historycznych – zwłaszcza przeprowadzonej przez zaborców kasaty zakonów. Zachowana kolekcja rękopisów liturgicznych pochodzących z klasztorów bernardyńskich w Wielkim Księstwie Litewskim, zawierająca m.in. XVII- i XVIII-wieczne księgi chorałowe, stanowi świadectwo różnych zwyczajów śpiewu, tradycji i twórczych poszukiwań. Rękopis Clavis Coeli to księga typu Kyriale, zawierająca anonimowe cykle części stałych mszy, a także innego typu utwory liturgiczne (wybrane części zmienne mszy, sekwencje itp.). Większość opracowań mszalnych jest jednogłosowa, kilka mszy przeznaczonych jest na dwa głosy, a niektóre fragmenty – na trzy głosy. Pod względem proporcji między monodią i polifonią, Clavis Coeli nie odbiega od innych, podobnych rękopisów z tego samego regionu. Źródło zawiera także liczne odniesienia do udziału instrumentów – niektóre kompozycje mogły być wykonywane z towarzyszeniem organów lub alternatim, instrumentalne fragmenty mogły także zastępować nieobecne w rękopisie części proprium. Tego typu adnotacje zawiera m.in. Missa Sequitur Vilnensis solemnis ex G minori – cykl mszalny bezpośrednio związany z miastem Wilnem.
Missa Vilnensis została napisana przez franciszkanina, być może brata studenta. Jednogłosowa msza
(z trzygłosowym fragmentem Et incarnatus w części Credo) utrzymana jest w stylistyce cantus fractus; zapisana została prostą notacją menzuralną. Wileńska msza nie została oparta na systemie heksachordów, lecz na oktawowej skali, w systemie tonalnym; często pojawiają się w niej skoki, ma szeroki ambitus melodyczny i wiele w niej ozdobników.
LITERATURA:
1. A. E. Godek, Dwugłosowe śpiewy ordinarium missae w rękopiśmiennym antyfonarzu wileńskich bernardynek, „Forum Muzykologiczne” 2018, s. 67–84.
2. J. Morawski, Cantus vilnensis. Przyczynek do badania tradycji chorałowej na wschodnich i północnych terenach dawnej Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, w: Affetti musicologici: księga pamiątkowa z afektem ofiarowana profesorowi Zygmuntowi Marianowi Szweykowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. Piotr Poźniak, Kraków: Musica Iagellonica 1999, s. 211–224.
3. J. Trilupaitienė, Iš Lietuvos bernardinų muzikinio gyvenimo istorijos [Z historii bernardyńskiego życia muzycznego na Litwie], „Menotyra” 38/1 (2005), s. 20–28.
4. J. Vilimas, Kyrialas ir nekintamosios Mišių giesmės Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVI-XVIII a. [Kyriale i śpiewy ordinarium mszalnego w Wielkim Księstwie Litewskim od XVI do XVIII w.], w: XVI-XIX a. Lietuvos muzikinio gyvenimo atodangos, red. Vida Bakutytė, Vilnius: Lietuvos kultūros tyrimų institutas 2014, s. 43–68.
ŻRÓDŁA:
1. Clavis coeli. Vox clamantium in toto Corde,psallentium in Ecclesia Sanctorum…,Wilno – Grodno, 1760. Lietuvos nacionalinė MartynoMažvydo biblioteka (Litewska Biblioteka Narodowa),M125686.
2. Liber generationis, Warta – Wilno, 1465–1470.Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka(Biblioteka Litewskiej Akademii Naukim. Wróblewskich), RS F 22-90.
GŠ ANSAMBLIS – wileński zespół założony w celu zapewnienia oprawy muzycznej liturgii w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Wilnie. Członkowie zespołu wypełniają swoje zadanie nie tylko śpiewając podczas liturgii, ale także pogłębiając wiedzę na temat miejsca ich posługi, jego przeszłości, czy szeroko pojętej tradycji muzyki religijnej na Litwie. W pracy nad repertuarem czerpią inspirację zarówno z muzyki dawnej, jak i muzyki tradycyjnej. W 2022 roku zespół wydał płytę Clavis Coeli z muzyką liturgiczną z XVIII-wiecznego rękopisu wileńskich bernardynów.