1.
Główny cykl festiwalowych warsztatów, podczas których przygotowany zostanie materiał sobotniego koncertu, poprowadzi Marcel Pérès.
Warsztaty odbywać się będą od poniedziałku do soboty w godzinach 10:30–11:45 i 15:00–16:45 w Sali Lustrzanej CKiP (Rynek 5).

Opis programu:
Konsekracja i dedykacja: kiedy liturgia prowadzi nas do źródeł swojego celu

Domus mea domus orationis vocabitur dicit Dominus.
In ea omnis qui petit accipit et qui querit invenit.
Et pulsanti aperietur.
Petite et accipite, querite et invenietis

Dom mój będzie nazwany domem modlitwy, mówi Pan. W nim każdy, kto prosi, otrzymuje, i kto
szuka, znajduje, a kołaczącemu otworzą. Proście, a będzie wam dane, szukajcie, a znajdziecie

(ostatnie responsorium nocnego oficjum na poświęcenie kościoła)

Minionej zimy organizatorzy jarosławskiego festiwalu zaproponowali mi udział w nim i przygotowanie finałowego koncertu. W tym roku, z okazji jubileuszu 30-lecia Stowarzyszenia „Muzyka Dawna w Jarosławiu”, temat festiwalu to Jarosław – dom, miasto, horyzont; w rozmowach pojawił się wątek upamiętnienia nieistniejącej już dziś, gotyckiej kolegiaty pw. Wszystkich Świętych, która stała przy Rynku. Pomyślałem więc od razu o repertuarze, który obejmowałby najważniejsze muzyczne momenty obrzędu poświęcenia kościoła. Te śpiewy są bardzo okazałe, i mają przypominać, że jest to miejsce święte – dlatego powinniśmy mieć je zawsze w pamięci. To pierwsze śpiewy, które były wyśpiewane w danej świątyni, pierwsze dźwięki, które w niej wybrzmiały, i dlatego bardzo poruszające jest śpiewanie ich – nawet tylko w myślach – kiedy wchodzimy do kościoła.

Ten szczególny koncert chcielibyśmy zacząć od upamiętniającej ceremonii na miejscu dawnej kolegiaty. Dziś nie istnieje już ona w postaci materialnej, ale możemy przypomnieć te wielkie chwile, które były jej udziałem podczas obrzędu poświęcenia. Następnie przejdziemy w procesji do obecnej kolegiaty, żeby kontynuować śpiewy i dać im wybrzmieć na nowo.

Tak się składa, że rok 2025 to również szczególna data dla Polski – tysięczna rocznica koronacji pierwszego króla, Bolesława Chrobrego. Zaczęliśmy już świętowanie tej rocznicy w Poznaniu, podczas wydarzeń organizowanych przez Festiwal Katharsis. W kwietniu wykonaliśmy najważniejsze śpiewy z obrzędu koronacji, a w czerwcu zaśpiewaliśmy Requiem z okazji rocznicy śmierci króla. Chcieliśmy pójść jeszcze dalej, żeby ta pamięć nie była ożywiana raz na tysiąc lat, czy nawet raz na sto lat. Dlatego zaproponowaliśmy skomponowanie mszy, która mogłaby być jak wiatyk, towarzyszący Polsce w wędrówce ku przyszłości, a jednocześnie przywołujący ważne momenty religijnej historii polskiego ludu, który mimo wszystkich ran historii zachował wiarę żywą, płodną i budującą. Ta msza będzie oparta na materiale melodycznym bardzo ważnej polskiej pieśni: Bogurodzicy. Żeby nadać jej wymiar uniwersalny, nazwaliśmy ją Missa Mater Dei. Tutaj, w Jarosławiu, zaśpiewamy jej część Kyrie, a w październiku w Poznaniu – całość.

Konsekracja i królewskie namaszczenie

Obrzęd poświęcenia kościoła należy z pewnością do najbardziej fascynujących rytuałów katolicyzmu. Fascynuje, ponieważ poprzez swoją historię ukazuje wszystko to, co chrześcijaństwo przejęło i zaadaptowało z wcześniejszych religii. Fascynuje, ponieważ historia tego obrzędu w pierwszym tysiącleciu zawiera wiele zacienionych, słabo udokumentowanych obszarów, ale odkrywających szczególnie silne ramy, tworzące najbardziej znaczącą część tego, co rytuał musi spełnić. Fascynuje, ponieważ pieśni, które oddają, rozwijają i ogłaszają słowo o tym, co właśnie się dokonuje, zawierają najgłębszą pamięć tego, czym w swej istocie jest pieśń obrzędowa. Fascynuje wreszcie dlatego, że to wyjątkowe doświadczenie, jakim jest konsekracja świątyni, jest przywoływane przez Kościół co roku (podczas święta poświęcenia kościoła), co – nawet jeśli dziś często o tym zapominamy – pozostaje jedną z najważniejszych ceremonii w cyklu liturgicznym, zaraz po największych uroczystościach w roku.

Sakra królewska i poświęcenie kościoła prowadzą nas do źródła tego, czym jest konsekracja. Poprzez formalne muzyczne ramy prześwieca długa opowieść, sięgająca bardzo głęboko w przeszłość, informująca o pewnych wymiarach leżących u podstaw naszej cywilizacji. Odwieczna tajemnica królewskiego kapłaństwa Melchizedeka jest wpisana niczym znak wodny we wszystkie obrzędy sakralizacyjne, czy to konsekracji kościoła, czy osoby królewskiej, czy kapłana.  

Śpiewy na poświęcenie kościoła pokazują to, co każda część budowli prawdziwie przedstawia: drzwi, nawa, skrzyżowanie z transeptem, ściany, chór, ołtarz. Obrzęd sakry królewskiej ukazuje wielowymiarowość, jaką musi zyskać osoba króla, by w pełni przyjąć naturę królewskiego kapłaństwa.

Marcel Pérès

2.
W piątek, 22 sierpnia, od 12 do 13:30, w Sali Lustrzanej CKiP (Rynek 5) warsztaty poprowadzi Andrij Szkrabiuk. Podczas warsztatów przygotowane zostaną śpiewy na piątkową kompletę ku czci Matki Bożej Bramy Miłosierdzia.

Opis programu:
MAŁA KOMPLETA (gr. mikron apodeipnon), którą prawosławny Polak ks. Henryk Paprocki nazywa też „Małe Powieczerze” – to codzienne bizantyjskie monastyczne oficjum. Przeważnie jest odprawiane bardzo skromnie, często przez samych mnichów czy mniszki bez kapłana, często bez śpiewu, tylko z powściągliwą śpiewną recytacją. Trzonem tego officjum jest Kanon, prawie zawsze ku czci Bogurodzicy – wielki poemat, misternie zbudowany na tematach biblijnych. Takich kanonów są dziesiątki, jednak tym razem zaśpiewamy kanon, który napisałem w 2024 roku na zamówienie jarosławskiej parafii greckokatolickiej i który poświęcony jest ikonie Bramy Miłosierdzia, wielce czczonej w jarosławskiej cerkwi Przemienienia Pańskiego. Swoistej powściągliwości oficjum komplety odpowiada jego strona muzyczna: są to proste, powtarzające się, aczkolwiek bogate harmonicznie „pośpiewki” tradycji kijowskiej i halickiej – każdy może włączyć się w ten śpiew. Pozornie prosty – jest mocno związany z treściami teologicznymi, z piękną medytacją Maryjną. Po zakończeniu oficjum zaśpiewamy jeszcze pieśń „paraliturgiczną” ku czci wspomnianej ikony. Napisałem ją po ukraińsku w maju 2025 roku z okazji kolejnego odpustu w greckokatolickiej parafii, a pisałem od razu z myślą o polskiej wersji – i w dwa miesiące jej przekład powstał dzięki głębokim i wnikliwym uwagom Piotra Kaplity.

Andrij Szkrabiuk

Udział w warsztatach jest bezpłatny.
Materiały warsztatowe można pobrać tutaj.

Udział w koncertach/warsztatach/klubie festiwalowym jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na rejestrację wizerunku ze względu na przygotowanie przez organizatorów materiału filmowego dokumentującego przebieg festiwalu. Wideo 2023